23 November 2010

मुंबई ते अमेरिका


सन 1996 पासून वेगवेगळे कंन्सल्टंट पाठी लागले होते की बंगळुरू नाही तर डायरेक्ट अमेरिकेला जॉब देतो. कॉलेजमधले अर्धेअधिक मित्र त्याच मार्गावर होते, पण चक्क अमेरिकेत जाऊन जॉब करायचा इतके मला अमेरिकेचे आकर्षण नव्हते. कदाचित तितका उत्साह, जिद्द किंवा धाडसही नव्हते.

‘नेकलो’ कंपनी बुडीच्या मार्गावर असल्यामुळे 1998 साली ‘एल.टी.टी.एल.’ ही कंपनी जॉइन केली. तिथेसुद्ध कम्युनिकेशन ग्रुपला लोक उठसूठ फॉरेनलाच जात असत. पाच-सहा महिन्यांनी मीही अमेरिकेला काम करण्यासाठी ऍप्लिकेशन दिले. काम करण्याची परवानगी मिळालीही, पण मला मिळणारा प्रोजेक्ट बहुधा ऑफ शोअर म्हणजे भारतात चालणाराच होता. 1999 साली ‘एल.टी.’ने कहरच केला. अमेरिकेच्या आशा दाखवून बंगळुरूमधील ‘मोटोरोला’ कंपनीत कामाला धाडले. बंगळुरूमध्ये एक-दोन महिने काम काढल्यावर पुन्हा इंटरव्हू द्यायला सुरुवात केली आणि लगेचच ‘एम.बी.टी.’ची ऑफर मिळाली. बंगळुरूच्या दोन महिन्यांच्या वास्तव्यात काही नाही तर दक्षिणेकडील म्हैसूर, उटी, तिरुपती अशी प्रेक्षणीय व तीर्थस्थळे बघून घेतली.

‘एम.बी.टी.’मध्ये पहिले दोन-तीन महिने काहीच काम नव्हते, पण अचानक 1999 च्या ऑगस्ट महिन्यात लंडनला तीन महिन्यांच्या असाइन्मेंटवर जाण्याचा योग आला. थोडक्यात पहिला परदेश दौरा अमेरिकेत न होता, लंडनला झाला. पुढे 2000 साली एक वर्षभर त्याच असाइन्मेंटसाठी लंडनला राहणे झाले. लंडनमध्ये वास्तव्य असताना स्कॉटलंड, इंग्लंडमधील काही भाग, युरोपमधील काही देश फिरणे झाले. साधारणत: वर्ष-दीड वर्षांचा काळ काढल्यामुळे युके व युरोपच्या लोकांचे चालणे, बोलणे, राहणीमान, त्यांच्या समस्या यांचे आकलन झाले. तिथे असताना अमेरिकेतल्या मित्रांशी बर्‍याचदा गप्पा व्हायच्या. त्यात असे लक्षात यायचे की अमेरिका काही तरी वेगळे प्रकरण आहे.

भारतात परत आल्यावर एक-दोन वर्ष कुठे परदेशात जायचे नाही, असे सांगून टाकले होते, पण मनात एक विचार यायचा की अमेरिकेला जायचा चान्स मिळाला पाहिजे म्हणजे त्या ऐकीव गोष्टी अनुभवता येतील.

मला अमेरिकेला जायचे आहे हे आमच्या सीसी चीफला माहीत होते. म्हणून तिने एकदा बोलावले; अशी अशी असाइन्मेंट आहे, ‘‘बट यू हॅव्ह टू बी विथ ब्रिफकेस. जाशील का?’’ थोडक्यात कुटुंबाबरोबर जाता येणार नाही. लगेच नकार दिला.

माझे कंपनीत कन्फर्मेशन झाले. ठरल्याप्रमाणे प्रमोशन मिळावे म्हणून चंद्रशेखर, डॉ. द्विवेदी अशांशी बराच भांडलो. प्रमोशनची चिन्हे दिसत होती. चंद्रशेखर म्हणाला एक काम करूया, तू अमेरिकेत जाऊन दोन महिने प्रोडक्ट ट्रेनिंग घेऊन ये आणि इथे आल्यावर पुढच्या बॅचेसना ट्रेनिंग दे, म्हणजे मग तुझे प्रमोशनपण जस्टिफाइड राहील. विचार केला दोन्ही गोष्टी साध्य होत आहेत अमेरिका बघणे पण होईल आणि प्रमोशनपण! तरी एकदा अर्धांगिनीची परवानगी घेतली आणि दोन दिवसात ऑफिसला होकार कळवला. या असाइन्मेंटला माझी निवड होण्यापूर्वी तीन-चार जण क्लाइंट इटरव्ह्यूमध्ये फेल झाले होते, त्यामुळे सतत तीन दिवस सुनिल आनंदने सतत तीन दिवस आमची इंटरव्हूची तयारी करून घेतली. तयारी नाही रिहर्सलच म्हणा! प्रत्यक्ष इंटरव्ह्यूसुद्धा चांगला झाला. नेमका त्याच दिवशी माझ्याबरोबर आणखी दोन मुलींचा इंटरव्ह्यू झाला आणि आम्ही सगळेच जण त्यांना आवडलो. त्यांनी कोणाला पाठवायचे हा निर्णय कंपनीवर सोपवला. कंपनीने तो चान्स प्रिया सुतार या मुलीला द्यायचे ठरवले आणि आमच्या तोंडचा आलेला घास पळवला. अमेरिका दौरा नाही तर प्रमोशन तरी पदरात पडले. एकीकडे प्रमोशन, पण दुसरीकडे प्रमोशन नाही, म्हणून एके दिवशी अरविंद पांडेंनी मला बोलावले आणि पुढील सहा महिने तू ‘कॅनॉन’ प्राजेक्टवर काम करायचे अशी ऑर्डर काढली.

अमेरिका दौरा इतक्यात तरी आपल्या नशिबात नाही असे वाटू लागले. पाहिजे तेव्हा मिळाले तर स्ट्रगल काय करणार? ‘कॅनॉन’ प्रोजेक्टवर जवळजवळ दहा महिने सरले. मी संजयला मध्ये मध्ये हिंट देत होतो की माझ्यासाठी काही बघा. पण काही होईल अशी चिन्ह नव्हती. 11 मेला मी कॉम्प्युटर बंद करून घरी निघालो इतक्यात संजयने मला बोलावले, ललिथालाही (बंगळुरूला मी जास्त काळ राहिलो असतो तर मीही अजिथ झालो असतो) बोलावले आणि म्हणाला, ‘‘अजित, उद्यापासून तुला दुसरे प्रोजेक्ट पाहायचे आहे; अर्थातच त्यामुळे तू तुझे काम हिच्याकडे हॅण्डओव्हर कर. एक आश्चर्य वाटले की अचानक काय झाले, पण थोडी कळीपण खुलली, कारण संजय आणि कॅनॉन दोघांच्या चक्रव्युहातून सुटका होणार होती. 12 मेला आमचे डिलिव्हरी हेड सतीश राव यांना भेटलो आणि प्रोजेक्ट काय आहे हे समजून घेतले. तिथून निघता निघता त्याने बॉम्ब टाकला, अरे तुझा अमेरिकेचा व्हिजा आहे ना? पहिले दोन आठवडे क्लाइंट व्हिसिट आहे. व्हिसा नाही म्हटल्यावर तोही विचारात पडला. तातडीने पेपर सबमीट कर असे सांगितले. दुसर्‍या दिवशी मी प्रोजेक्ट किक-ऑफचे प्रेझेंटेशन दिले. पुन्हा किक-ऑफमध्ये प्रश्‍न निर्माण झाला की अजितचा व्हिसा नाही. म्हणजे क्लाइंटला दिलेल्या शब्दाप्रमाणे व्हिसीट होणार नाही. दुसरीकडे सतीशने मला व्हिसा ऍप्लिकेशन भरायला सांगितले. पहिल्या आठवड्यात अमेरिकास्थित कोणीही माणूस क्लाइंटला भेटेल आणि मग आठ-पंधरा दिवसांनी व्हिसा आल्यावर अजित जाईल, असा तोडगाही काढला आणि पहिला क्लाइंट कॉल 14 मेला नक्की झाला. 14 ला मी माझ्या तयारीनिशी सतीशकडे गेलो. बघतो तर काय, टेलिकॉन ग्रुपमधील आणखी एक मुलगा आलेला. क्लाइंट तयार नसेल तर माझ्याऐवजी त्याला पाठवायचे, असे कंपनीच्या टॉप बॉसेसने निर्णय घेतले होते. मला अगदी मनापासून वाटू लागले की बहुधा अमेरिका आपल्या नशिबातच नाही. सतीश मात्र या मतावर ठाम होता की मीच हे प्रोजेक्ट बघायचे. त्याने क्लाइंटला पटवले की आठ-पंधरा दिवसांनी अजित आला तर उलट चांगले, कारण तो पूर्ण तयारीनिशी येईल. देव पावतो तसा क्लाइंट पावला आणि त्यांनी सतीशच्या म्हणण्यावर शिक्कामोर्तब केला. थोडक्यात अमेरिकावारीवर आलेले काळे ढग दूर झाले आणि पुन्हा अमेरिकेचे आभाळ दिसू लागले.

दिनांक 9 रोजी व्हिसा इंटरव्ह्यूची डेट निश्चित झाली. 9 तारीख लांब होती, पण हळूहळू नवीन बूट, जीन्स अशा एक-एक गोष्टी बघायला सुरुवात केली. मूड बन रहा था। एक टेम्पो था। पण तब्येत थोडी साथ देत नव्हती. मानदुखी आणि युरीन इन्फेक्शन, त्यात नवीन प्रोजेक्टमुळे कामाचाही ताण वाढत होता. अमेरिकेचा व्हिसा कधी नाकारला जाईल हे सांगता येत नाही. देहानेही सत्त्वपरीक्षा बघायचे ठरवले की काय? नेमकी रात्री आजी पडली आणि पायाचे हाड मोडले. डॉक्टरांनी ऑपरेशनशिवाय गत्यंतर नाही असेच निदान केले. आजीचे वयही इतके होते की लगेच निर्णय घेणे शक्य नव्हते. निर्णय होत नव्हता. आत्या, काका, काकू सगळे आले. अखेर ऑपरेशन करायचे ठरले. देवाच्या कृपेने ऑपरेशन यशस्वी झाले.

दि. 9 ला इंटरव्ह्यू म्हणून 8 ला ऑफिसमध्ये अर्धा अधिक वेळ त्याच्याच तयारीत गेला. जन्मापासून ते आतापर्यंतची सगळी कागदपत्रे गोळा करायची होती. प्रत्यक्ष 9 ला सकाळी 8.30 ची अपॉइन्टमेंट होती. बरोबर 8.15 ला अमेरिकन एम्बसीमध्ये पोहोचलो. 8.30-8.40 पर्यंत टोकन मिळाले आणि 8.50 ला विंडो क्र. 3 वर मला इंटरव्ह्यूसाठी बोलावले.
‘‘गुड मार्निंग’’
‘‘गुड मॉर्निंग, हाऊ आर यू?’’
‘‘आय एम फाईन, थँक्स.’’
‘‘व्हाय डिड यू ट्रॅव्हेल यु.एस. फर्स्ट टाइम?’’
‘‘आय डिडन्ट ट्रॅव्हेल अक्चुली. आय जस्ट हॅड हाय स्टँडेड.’’
‘‘व्हिच इज युअर क्लाइंट?’’
‘‘रेडिएंट एसएमएस हॅण्ड्स’’
‘‘डू यू हॅव्ह बिझनेस कार्ड?’’
‘‘हिअर यू गो...’’
‘‘थँक्स मि. वर्तक, युअर व्हिसा विल बी कॅरिड टू सेड ऍड्रेस.’’
हा! सुटकेचा निश्वास टाकला. केवळ मोजक्या तीन-चार प्रश्‍नात व्हिसा मिळाला, विश्वासच बसत नव्हता. लगेच कंपनीत आलो. सीमा व सतीश यांना सांगितले की व्हिसाचे काम झाले आहे. आता ठरल्याप्रमाणे 11 ला उड्डाण करतो.

मेलवीनला आधीच विनवणी करून ठेवल्यामुळे (फ्री) करन्सीपण त्याच दिवशी मिळाली. पहिल्यांदा यु.एस. डॉलर हातात पडले. आता फक्त पासपोर्ट आणि तिकीट बाकी, मी अमेरिकेला नक्की येतो आहे, असे मित्रांना कळवले आणि विकेंडला कुठे फिरायचे याची चक्र सुरू झाली.
दि. 9 व 10 घाईगडबडीत गेले. एअरपोर्टला जायचे म्हणून गाडीची डागडुजी करून दाना-पानी (पेट्रोल) भरून ठेवले. माझा मित्र नरेंद्र सोडायला येणार होता 10 तारखेला रात्री 10 वाजता.

मध्यरात्री 1.55 चे फ्लाइट होते. 1.30 झाला तरी सेक्युरिटी चेक इनसाठी बोलावले नाही. मीच कंटाळून सेक्युरिटी चेक करून घेतले. बसलो तर शेजारचा माणूस विचारू लागला ‘‘कुठे जाणार?’’
म्हटले ‘‘ऍटलंटा.’’
‘‘वाह छान! नोकरी का?’’
‘‘हो. तुम्ही कशासाठी?’’
‘‘माझा वायरिंगचा व्यवसाय आहे.’’

काही वर्षांपूर्वी मी यु.एस.च्या फक्त सेनिमारला गेलो होतो आणि तिथे एकाने पार्टनरशीपची ऑफर दिली होती. खरंच भारतीय जगाच्या कानाकोपर्‍यात पोहोचली आहेत. त्याच्याबरोबर गप्पा मारण्यात बराच वेळ गेला एवढ्यात डेल्टाची अनाऊंसमेंट झाली की विमान थोडे उशिरा आल्यामुळे दिलगिरी व्यक्त करत आहोत. डेल्टामध्ये खाण्याची सरबराईच होती. मुंबई ते पॅरीस साडेनऊ तासांचे अंतर होते. विमान पॅरीसच्या ‘चालसडी गोल्फ’ विमानतळावर उतरले. पॅरीसहून अमेरिकेला जाणारे बरेच प्रवासी होते. फोटोग्राफीची आवड असल्यामुळे विमानतळावर काही फोटो काढले.

11.30 ला पॅरीस अटलांटाच्या कनेक्टींग फ्लाइटमध्ये शिरलो. बोईंग 777 विमान होते. शेजार्‍याने विचारले ‘‘आर यू फ्रॉम इंडिया?’’ ‘‘येस.’’ हळूहळू गप्पा वाढू लागल्या. बेसिकली तो अमेरिकेत शिकत होता. अमेरिकेत सिटीझनशीप मिळवण्याच्या मागे होता तो. त्याच्याशी गप्पा मारता मारता वेळ छान गेला. तेवढ्यात पेयपानाची वेळ झाली. त्याने ‘टॉमेटो स्पाईसी’ मागितले. मी बघतच बसलो. टॉमेटो सूप माहीत होते, पण ज्यूस नवीनच होते. मी आपले ऍपल ज्यूस घेतले. थोड्या वेळाने हवाईसुंदरी ग्लास उचलायला आली. बघितले तर शेजारच्या रवीचे ‘स्पाईसी टॉमेटो’ हललेही नव्हते. तिने विचारले, ‘‘डू यू वॉन्ट एनिथिंग एल्स?’’ एवढा प्रोऍक्टीव्हपणा बघून मी थक्कच झालो.

-----
आज अमेरिकेतील पहिला दिवस... क्लाइंट व्हिसिट कशी राहील याची उत्कंठा होती. हॉटेल मॅनेजरला सांगून टॅक्सी बुक केली. 9.30 ऐवजी 10 ला ऑफिसला पोहोचलो. सिक्युरिटी गार्डकडे कार्ड दिले आणि कॉलिन शोडरला भेटायचे आहे. तो म्हणाला थांब मी त्याला घेऊन येतो. थोड्या वेळाने एक साडेसहा फूटी माणूस ट्रॉली ओढत आला. मला कळेना हा कोण? त्यानेच ‘हाय अजित!’ केल्यावर लक्षात आले हा कॉलिन असावा. त्याची वेशभुषा कुठल्याही अँगलने वाटले नाही की हा कॉलिन आहे.

कॉन्फरन्स रूममध्ये माझ्या कॉम्प्युटरची सोय केली होती. मुंबई ऑफिसला कळवले. दुपारी लंचमध्ये व्हेज काही नसल्यामुळे शेजारच्या हॉटेलमध्ये जाऊन व्हेज सॅण्डविच खाल्ले. 4.30 वाजता कॉलिन निघून गेला. इतक्या लवकर जाऊन काय करणार म्हणून मी प्रोडक्ट इन्स्टॉलेशन स्टेप्स मेल केल्या. सकाळी टॅक्सीने येताना साधारण रस्ता पाहिला असल्यामुळे चालत जाण्याचा प्लान केला.
अमेरिकेला जाण्याचा 1996 सालापासून सुरू झालेला हा प्रवास... आज अमेरिकेत नोकरीचा पहिला दिवस संपूवन मी अमेरिकेच्या ‘फ्री वे’वरून (हायवे) चालत हॉटेलवर येऊन संपवत होतो.

- अजित वर्तक
जयस सोसायटी, जयप्रकाश नगर,
गोरेगाव (पू.) मुंबई - 400 063
भ्रमणध्वनी :99678 99049

No comments:

Post a Comment